Chega! Recommendation 06

06: Servisu Seguransa Neébe Proteje & Promove Direitus Humanus

848

6.3 Forsa Defeza

Komisaun Rekomenda:

6.3.1 Parlamentu Nasional estabelese mekanismu monitor nian ida hodi nune’e garante katak nia bele tau matan ba militar sira.
6.3.2 Membru Forsa Defeza nian, hetan tratamentu hanesan sidadaun Timor-Leste, lao’os sai nudar klase ketak ida n’ebe a’as-liu lei no norma sosail nia leten, nudar akontese tiha-ona iha tempu uluk, hanesan mos tenki lori mai iha tribunal nia oin se karik involve a’an iha kazus n’ebe abuza direitus humanus.
6.3.3 Forsa Defeza nia funsaun tenki limitadu deit ba defeza esternu, no fo’o tulun bainhira mosu dezastre n’ebe lao’os militar hanesan n’ebe determina tiha-ona iha Parlamentu Nasional; hahalok hodi uza militar sira atu hasoru ameasa internu hanesan akontese iha tempu uluk ne’e, tenki bandu iha Timor-Leste.
6.3.4 Membrus Forsa Defeza nian husi nivel hot-hotu la-bele halo parte iha funsaun moris politika nian ka negosiu no tenki simu deit orden husi instituisaun estadu nian n’ebe legalmente autorizadu.
6.3.5 Atu halo proibisaun ba dezenvolvimentu hodi hatama ema sivil sira iha militar liu husi instituisaun quazi-militar ka tama ba grupu inteligensia, tanba pratika hirak ne’e iha tempu uluk kontribui ba’a violasoenes direitus humanus no hafahe komunidadi makas teb-tebes.
6.3.6 Atu fo’o nafatin treinu kona direitus humanus Internasional, lei humanitariu no mos edukasaun sivika ba membrus Forsa Defeza nian, inkluindu lideransa senior sira.
6.3.7 Halo nafatin dialogo husi organizasoens direitus humanus nasional ho Forsas Defeza nian kona ba direitus humanus no sosiedadi sivil nia k’nar respetivamente no militar profisional iha demokrasia nia laran.
6.3.8 Buka halo membrus Forsas Defeza nian, atu hamotuk ho operasoens internasional ba’a dame tuir Nasoens Unidas nia mandatu hodi nune’e bele aumenta tan sira nia esperiensia kona ba pratika diak iha nivel internasional.
6.3.9 Forsas Defeza nian la-bele halo treinu hamutuk ho forsas armadas hirak n’ebe konhesidu ona katak sira iha hahalok n’ebe la-diak hasoru direitus humanus no katak, karik presiza duni atu halo treinu hanesan ne’e, Parlamentu Nasional mak desidi kona ba treinu oinsa mak diak liu.




Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Alert: Chega! Area Protejidu!
X