Jakarta – (31 Agustu 2023), Centro Nacional Chega!I.P ho Komisi Nasional Hak Asasi Manusia Republik Indonesia (KomNas HAM RI) organiza konferensia iha Jakarta hodi hametin rede kooperasaun servisu ba advokasia kona-ba Labarik Lakon ka “Stolen Children”.
Konferensia ne’e partisipa husi Sosiedade Sivil Timor-Leste kompostu Asia Justice And Right (AJAR) Timor-Leste, Asosiasaun HAK no Instituisaun Governu Provedoria Direitus Umanus no Justisa (PDHJ). Sosiedade Sivil Indonézia kompostu AJAR Indonézia, Kontras Sulawesi, Lembaga Perlindungan Saksi dan Korban (LPSK), KomNas Perempuan Indonesia, Ikatan Keluarga Orang Hilang Indonesia (IKOHI) no Labarik Lakon ho total partisipante 46.
Sekuénsia atividade konferensia hahu ho abertura no liafuan bemvindu husi Ketua KomNas HAM, aprezentasaun rezultadu pre-eliminariu avaliasaun impaktu ba reunifikasaun labarik lakon ka Stolen Children ho sira nia familia ne’ebé halo asesmentu husi Asia Justice & Right(AJAR), Australia National University (ANU) no mos Centro Nacional Chega!IP.
Objetivu husi aprezentasaun rezultadu avaliasaun impaktu ba reunifikasaun labarik lakon mak atu sai hanesan parte ida hodi halo advokasia ba Governu Timor-Leste no mos Governu Indonézia oinsa bele tau matan no foti responsabilidade ba Labarik lakon sira, hahu husi tinan 1974-1999.
Membru Konsellu Administrasaun Centro Nacional Chega!I.P, Pe. Jovito Rego de Jesus Araújo esplika, konferensia ne’e importante tebes tanba bele halibur entidade sira atu tau hanoin hamutuk halo advokasia oinsa implementasaun rekomendasaun sira husi relatoriu Chega! no CVA ligadu ba labarik lakon.
“Ita nia sorumutu ida ne’e buka dalan oinsa, ita servisu hamutuk ba futuru. Iha kontextu servisu hamutuk atu kombate violasaun direitus umanus ne’ebé kontinua akontese iha sosiedade nia leet,” dehan Pe. Jovito iha konferensia ne’ebé realiza iha ótel Heritage Jakarta-Indonézia.
Tanba ne’e, lori naran CNC hato’o obrigado ba KomNas HAM no entidade sira hotu ne’ebé organiza atividade konferensia. Obrigado ba ita nia kooperasaun ne’ebé di’ak CNC no PDHJ no entidade sira seluk, esperansa katak sorumutu ida ne’e bele sai ponte ba ita nia advokasia ba estadu rua Indonézia no Timor-Leste.
Governu Timor-Leste no Governu Indonézia iha responsabilidade atu implementa rekomendasaun sira husi relatóriu Chega! no CVA ligadu ba asuntu labarik lakon, atu sira labele marjinaliza iha dezenvolvimentu nasional.
Durante ne’e, rekonsiliasaun entre Timor-Leste no Indonézia hala’o ona no la’o di’ak tebes, maibé rekonsiliasaun ne’e labele sai de’it objetivu, tenke sai prosesu ida. Entaun tenke involve asuntu labarik lakon iha atividade ne’e nia laran, nune’e sira sente rekonsiliasaun ne’ebé ita halo labele husik sira iha kotuk.
Ketua KomNas HAM RI, Atnike Nova Sigiro hateten, pozisaun Indonézia ba asuntu labarik lakon ne’e di’ak ona tanba iha instituisaun sira hanesan KomNas HAM, KomNas Perempuan LPSK durante ne’e halo advokasia makas ba Governu Indonézia no integra ona ba iha sira politika no enkudramentu legal.
Sosiedade sivil sira iha Indonézia kontinua halo servisu ida ne’e, no akompaña nafatin prosesu reunifikasaun. Exemplu mak KomNas HAM durante ne’e fasilita ona sira no halo ona reunifikasaun labarik lakon ho sira nia familia iha Timor-Leste.
Ketua KomNas HAM subliña, buat ida ne’ebé mak sosiedade sivil no instituisaun Governu hanesan KomNas HAM, CNC, PDHJ presiza halo tan asesmentu ida kona-ba nesesidade saida mak ita presiza fo ba sira.
Ita apresia konferensia ne’e tanba bele halibur ona ideia no rekomendasaun sira oinsa bele hato’o ba Governu hodi implementa rekomendasaun sira ne’e iha sira nia politika no programa hodi implementa.
Enkuantu, konferensia ne’e deskute mos kona-ba asuntu ema lakon forsada, liu-liu foku ba oinsa halo advokasia hamutuk atu nune’e, Governu Timor-Leste no Indonézia bele ratifika lalais konvensaun ema lakon, ne’ebé sei uza hanesan baze legal ne’ebé forte hodi fasilita buka ema hirak ne’ebe lakon forsada.
Media Chega!.
