CNC-SEAK Organiza Enkontru Konsultasaun Organizasaun Rezisténsia ba Festival Fronteira 2023

234

Dili(21 Setembru 2023), Centro Nacional Chega!I.P servisu hamutuk ho Sekretariu Estadu Arte no Kultura (SEAK) organiza enkontru konsultasaun ho organizasaun rezisténsia no organizasaun sosiedade sivil hodi rona sira nia hanoin kona-ba atividade festival fronteira 2023 ho tema “Interkambiu Kulturál ba Promove Rekonsiliasaun”.

Organizasaun rezisténsia no organizasaun sosiedade sivil ne’ebé partisipa iha enkontru konsultasaun mak Komite Orientador 25 (CO25), RENETIL, Fitun, Dewan Solidaritas Mahasiswa Pemuda Pelajar Timor-Leste (DSMPPTL), AJAR, Asosiasaun HAK, Asosiasaun Eis Prizoneiru Politik (ASEPOL), Asosiasaun Vitima Konflitu Politiku 1974-1999 no organizasaun sira seluk.

Sekretariu Estadu Arte no Kultura (SEAK) Jorge Soares Cristóvão iha diskursu abertura enkontru konsultasau ne’e katak, enkontru ida ne’e ho objetivu atu rona opiniaun husi organizasaun rezisténsia  no organizasaun sosiedade sivil nian hanoin ligadu ho atividade festival fronteira 2023 no bazeia ba rekomendasaun husi relatóriu Chega! no Per Memoriam Add Spam.

Iha oportunidade ne’e, Diretór Ezekutivu Centro Nacional Chega!I.P, Hugo Maria Fernande esplika, enkontru ida ne’e nu’udar enkontru konsulta ida ho organizasaun rezisténsia  no organizasaun sosiedade sivil sira atu rona ideia no opiniaun ba inisiativa ne’ebé mak CNC ho SEAK hamosu ba atividade festival fronteira 2023.

Prinsipiu husi realizasaun festival fronteira 2023 ne’e, bazeia ba rekomendasaun sira husi relatóriu Chega! no mos CVA. Liu husi festival ne’e oinsa mak ita promove kultura entre Timor ho Indonézia partikularmente ba komunidade sira iha lina fronteira.

Ita hotu hatene katak, antes 1999 interasaun kultural, komunidade sira iha lina fronteira la’o ho di’ak. Depois akontese 1999 interasaun kultural liu-liu lisan no tradisaun barak mak paradu tiha tanba kauza husi konflitu. Tanba ne’e ita hakarak halo festival ne’e, parte ida ita halo prezervasaun kultural. Alende ne’e, ita mos hanoin katak, liu husi atividade festival ne’e revitaliza kultura ne’ebé antes ne’e la’o.

Ida seluk mak ba promove rekonsilaisaun, ida ne’e liu-liu atu haree ba ita nia fokus mak timor-oan sira ne’ebé mak agora hola parte iha Indonézia ne’ebá halo oinsa mak festival ne’e bele kapta kontextu rua. kontextu ida hametin fila fali aspeitu kultural entre ita ho ita nia maluk sira iha rai ketan Indonezia. Segundu mak ba timor ba timoroan sira.

Ho atividade ne’e, Sekretariu Jeral RENETIL, Joaquim Fonseca “Russuo”, konsidera atividade ne’e di’ak, organizasaun RENETIL apoiu totál ba atividade festival fronteira 2023.

Reprezentante Fitun, Maria Dadi Magno esplika, organizasaun Fitun apoiu inisiativa CNC no SEAK nian ba festival fronteira 2023.

“Hau interesante tebes inisiativa ida ne’e no louva, maibé mos preokupasaun ne’ebé ita hotu hanoin katak festival fronteira ida ne’e iha asuntu rua mak konsulta no rekonsilaisaun. Husi parte organizasaun juventude prontu atu kolabora para oinsa bele realiza ida ne’e”, dehan Dadi.

Rekomendasaun sira husi Relatóriu Chega! no CVA

Hafoin hakat liu konflitu naruk, liu husi Konsulta Populár 30 Agostu 1999, povu Timor Leste hetan nia direitu ba auto determinasaun. Maioria populasaun ho pursentu 78,5 husi totál votantes hili atu haketak an husi Indonézia. Rezultadu ne’e hamosu krize umanitária. Violénsia no estragu ho eskala boot akontese iha teritóriu laran nu’udar forma husi dezapontamentu grupu pro-autonomia sira no autoridade Indonézia nian.

Prosesu sira hafoin konsulta populár iha tinan1999 hatudu katak atu asegura pas no estabilidade iha rai laran,  lideransa Timor oan sira hatur misaun boot atu lori Timor-Leste hakat ba oin ho dame liu husi harii Komisaun Simu Malu, Lia Loos no Rekonsiliasaun  (CAVR) no programa interkulturál entre Timor Leste – Indonézia ne’ebé nia mandatu mak buka lia loos.

Molok mandatu CAVR remata, Estadu Timor-Leste no Repúblika Indonézia mos harii kedas Komisaun Verdade no Amizade nu’udár komisaun konjunta entre estadu rua hodi revê fila-fali servisu KPP-HAM no rekomendasaun husi Relatóriu CAVR.

Rekomendasaun sira husi Relatóriu Chega! no CVA husu estadu Timor-Leste no Indonézia atu implementa mak:

  1. Inisiativa atu promove no haforti relasaun tradisaun Kulturál hodi kontaktu no hakarak di’ak husi ema Timor-Oan husi Timor-Leste no Timor-Oan sira ne’ebé sei iha Indonézia, li-liu sira ne’ebé iha Timor-Osidentál, hodi haree liu-liu ba sosiál, kulturál no troka edukasaun ba labarik no joven sira, no husu ba lider komunidade, Igreja Katólika no komunidade fiar sira seluk tan, Indonézia nia ONG sira no Governu Indonézia atu tulun prosesu ida ne’e.
  2. Promove relasaun tradisaun Kulturál ho ema Timor-Oan sira ne’ebé moris iha tasi balu, ka ne’ebé foti ona sidadania rai seluk nian hodi nune’e ema hirak ne’e bele fiar sira nia a’an atu kaer metin nafatin sira nia ligasaun familiár, kulturál no buat hirak ne’ebé liga sira ba sira nia rai moris fatin no kontribui ba Timor-Leste nia interese liu husi sira nia atividade no relasaun hirak ne’ebé sira halo iha rai liur.

Media Chega!.




Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Alert: Chega! Area Protejidu!
X