Dili – (Loron Segunda-feira, 18 Jullu 2022), Ministru Presidensia Konsellu Ministru (MPKM), Fidelis Manuel Leite Magalhães reprezenta Primeiru Ministru (PM), Taur Matan Ruak partisipa selebrasaun aniversariu Centro Chega! ba dala-V ho tema, “Justisa Tranzitoriu Dalan ba Dignifika Sobrevivente Vulneravel Liu”.
Iha serimonia ne’e, Fidelis espresa sentimentu kontente hodi partisipa aniversariu Centro Chega! ba dala-V no rekoñese Centro Chega! iha progresu servisu no husu atu kontinua tau matan ba sobrevivente sira tanba oras ne’e istória sobrevivente nian ema barak haluha.
Ida ne’e hanesan dezafius ida ba Centro Chega! presiza halo servisu makas, kontinua halo atividade audénsia públiku, halo entrevista no gravasaun ba memória sobrevivente sira nian nomos kontinua apoiu ema hakerek istória pasadu luta ba ukun rasik-an ho forma objetiva tanba oras ne’e funu boot liu iha Timor-Leste mak istória.
“Ita rekoñese no ita hatene katak oras ne’e funu boot liu iha Timor ne’e la’os ho kilat maibé ho istória. Kada ida hamrik konta nia istória, husi okos to’o leten, idaidak temi sai ninia versi. Dalabarak istória hirak ne’e haluha sobrevivente sira, haluha vulneravel sira, haluha sira nia esperensia sira”, dehan Fidelis iha diskursu selebrasaun aniversariu Centro Chega! ba dala-V iha edifisiu Centro Chega! Antigu Comarca Balide-Dili.
Nia mos husu ba timor-oan sira ne’ebé mak treinadu, kapasitadu no hatene hakerek istória, tenke hakerek istória bazeia ba evidensia no bazeia ba prosesu levantamentu no estudu ne’ebé mak sientifiku iha metodu istoriku hodi hakerek istória ho di’ak.
Nune’e, wainhira ema halo kontesta istória karik, istoriadór sira mak bele kontesta. Ita kontesta malu karik kontesta malu tuir evidensia ne’ebé mak iha. Se la’e dehan, hau mak hanesan ne’e tanba hau hanesan, laiha objetividade no ida ne’e fo risku i abuzu istória ba objetivu barak.
“Tinan 20 resin ona barak dehan tempu ona atu haluha, maibé tempu kleur liu ne’e mak buat ne’e sai hetok liu. Kuandu ladun hanoin, ladun relembra, maibe kuandu tinan 20 resin tempu pasa, mudansa sosiál, mudansa ekonomika, buat sira ne’e hotu bele hetok kontribui ba pasadu”, nia fo hanoin.
Tanba ida ne’e, mak hau fo obrigado ba Chega! ba esforsu tomak. Hau hatene katak ita boot sira nia kontribuisaun importante tebtebes ba iha aspeitu ida ne’e. Ita agora tinan 20 resin ona, lakleur ita kompleta ukun rasik-an tinan 24. Labarik foinsa’e sira ladun iha relasaun ho istória, ladun intende didiak valor sira inan aman defende.
Simu Pontus Rekomendasaun Hosi Chega!
Iha selebrasaun aniversariu Centro Chega! ba dala-V, Diretór Ezekutivu Centro Nacional Chega!I.P, Hugo Maria Fernandes entrega pontus rekomendasaun hosi rezultadu seminariu nasionál ho tema, “Justisa Tranzitoriu Dalan ba Dignifika Sobrevivente Vulneravel Liu” ba Ministru Prezidensia Konsellu Ministru (MPKM), Fidelis Manuel Leite Magalhães reprezenta Primeiru Ministru (PM), Taur Matan Ruak.
Nia dehan, “hau simu rekomendasaun hirak ne’e, hau sei hato’o ba Primeiru Ministru (PM) no ba Konsellu Ministru (KM) ba rekomendasaun hirak ne’e mak ita boot sira hato’o”.
Pontus rekomendasaun hosi rezultadu seminariu nasionál ida mak, husu governu atu aprova rezolusaun ida kona-ba planu asaun nasional ba reparasaun ba sobrevivente hodi intergra programa reparasaun ba iha liña ministeriais atu implementa. Nomos husu atu tau atensaun hodi responde ba asuntu psikososiál trauma healing ba vitima sira ne’ebé sei iha situasaun trauma tanba konflitu pasadu.
Pontu espesifiku ida importante liu kona-ba oinsa tau matan no empodera vitima sira mak oras ne’e sei hamutuk ho ita. Hau hanoin ida ne’e tenke sai duni hanesan prioridade. Tan ne’e ho haksolok rona katak Chega! agora servisu hamutuk ho MSSI ho MAE atu haree medidas sira ne’ebé apoiu atu reflete preokupasaun kona-ba apoiu espesial ba vitima vulneravel liu. Ida ne’e notisia di’ak. MAE mos rekonese katak sira kopia modelu uma “Da Memoria À Esperança” ne’ebé Chega! rasik hato’o atu konstrui fatin ida ho dignu ba vitima sira.
Media Chega!
