Dili – Ita ema moris iha diferente kondisaun saúde fíziku, balun moris ho kondisaun saúde fíziku kompletu, enkuantu balun moris ho kondisaun difisiensia.
Nu’udar ema moris ne’ebe ho kondisaun difisiente ain, ne’e tanba planu Maromak nian, enkunatu balun fali tanba konsekuénsia funu hasoru miliar sira tanba defende rai no povu ida ne’e no lakoi nasaun seluk mai ukun ita.
Kazu ida ne’e mak akontese ba David Rodrigues, ne’ebé moris iha loron 02 Marsu 1960, husi Aldeia Hatu-Quero, Suku Mauchiga, Postu Administrativu Hato-Builiku, Munisipiu Ainaro.
David haktuir, uluk nia moris mai ho kondisaun fíziku normal, maibé bainhira nia idade tinan10 resin, nia partisipa funu la’o hamutuk ho nia pae hodi buka hahan no apoiu kilat ba FALINTIL sira iha ailaran iha foho Kablake mak iha dalan militár Indonézia sira tiru tohar nia ain no agora moris nu’udar ema ho difisiensia ain.
“Ha’u lori kilat sa’e ba, ha’u nia pae halai, ha’u halai tuir, depois bapa sira tiru, ha’u monu tiha no tiru ha’u nia pae nia liman kotu, ha’u hakilar ai apa hau mate ona, depois ha’u nia oin nakukun monu, ha’u hader labele, iha minutu 20 hanesan ne’e ha’u foin matan mos komesa halai fali”, David konta tuir kronolojia ho matan ben nakonu.
Uluk moris mai Maromak tau ho kondisaun normal. Tanba sa? agora moris nu’udar ema ho defisiente ain. Se iha buat ruma mak laloos, la’os falta buat ruma, nauk ten, badiu ka, baku malu, la’e, maibé tanba funu hodi defende ukun-an.
Nia informa, hanesan ema sobrevivente no defisiente ain, tuir loloos hetan apoiu ruma hanesan osan ka sasan seluk husi governu ho regular maibé to’o agora hetan dala ruma de’it. Durante ne’e naran rejistu iha komisaun veteranu maibé to’o agora seidauk hetan subsidiu husi governu.
David Rodrigues, ohin loron forma ona uma kain, kaben ho Rosentina da Costa, oan na’in 9. Nain 5 fila hikas ba mundu seluk (mate). Nain 4 mak sei moris. Feto 3 no mane 1. Feto ida agora dadauk eskola iha UNTL (Universidade Nacional Timor-Lorosa’e) agora semester 7, hetan apoiu osan husi Asosiasaun ACbit. Feto 1 mak sei eskola hela iha Same. Feto 1 no mane 1 mak eskola hotu ona no lakontinua eskola tanba osan laiha atu selu sira nia eskola.
“Hau sente kontente tanba hetan apoiu ain falsu husi Centro Chega! tanba hetan ain falsu ne’e mak halo hau la’o hodi halo servisu lorloron nian”, David agradese.
Nia husu ba governu atu bele tulun nia hodi halo nia uma no mos ajuda nia oan sira hodi kontinua eskola iha universidade tanba ho kondisaun defisente no idade ne’ebé avansadu ona laiha ona forsa hodi buka osan.
