Sobrevivente Benigna “Hau Sente Kontenti Tanba Hau Nia Uma Di’ak Ona”

211

Ainaro – (Loron Sexta-feira, 22 Jullu 2022), Reprezentante Diretór Ezekutivu Centro Nasional Chega!I.P, Metodio Caetano Moniz ho Koordenadór Asosiasaun Vítima Konflitu Polítiku 1974-1999Domingo P. de Araujo Moniz hamutuk ho autoridade Munisipiu Ainaro entrega xave uma “Da Memória À Esperança” ba sobrevivente violasaun direitus umanus pasadu iha Aldeia Dausur, Suku Leolima, Postu Hatu-Udu, Munisipiu Ainaro.

Sobrevivente, Benigna da Silva haktuir, hanesan sobrevivente ida hosi konflitu pasadu sente kontenti tanba hetan ona uma “Da Memória À Esperança” ne’ebé entrega hosi Centro Chega no implementa hosi Asosiasaun Vitima Konflitu Politiku 1974-1999 ho medida 35 metrus kuadradu kompostu hosi kuartu 1, haris fatin 1, sala vizita 1 no kompleta ho sala tein.

 “Hau sente kontente tanba hau nia uma di’ak ona. Uma ne’e sai mahon mai hau. Uma ne’e sufisiente ba hau hodi hala’o hau nia atividade loron-loron”, dehan Sobrevivente Benigna moris iha loron 10 Outobru 1969, iha Suku Leolima, Postu Administrativu Hatu-udu, Munisipiu Ainaro.

Iha tempu pasadu, Benigna idade 53 esplika, uluk nia partisipa iha luta ukun rasik-an. Iha tinan 1980 TNI (Tentara Nasional Indonesia) halo violasaun direitus umanus hasoru nia hanesan kastigu, torturasaun no seluk tan.

Aktu violasaun ne’ebé Benigna enfrenta iha tempu pasadu hasoru, ohin loron halo nia trauma beibeik no afeta ba nia kondisaun saúde, halo nia moras no forsa laiha atu halo servisu todan. Ho moras ne’ebé nia hetan to’o agora seidauk iha instituisaun governu ida halo tratamentu ba nia saúde.

Problema ne’ebé Benigna hasoru afeita mos ba nia kondisaun moris ne’ebé sai vulneravel liu tan, tanba nia kondisaun uma ladi’ak. Uma ne’ebé agora sobrevivente hela ba hari’i, taka ho kalen, didin ho kalen, no durante tinan barak ona sobrevivente ne’e sadere ba. Ohin loron kalen komesa lahok no kuak barak, iha tempu udan, bee tama uma laran halo nia susar deskansa iha tempu loron no kalan.

Ho problema hirak ne’e, Centro Nacional Chega!I.P servisu hamutuk ho Asosiasaun Vitima Konflitu Politiku 1974-1999 nudar parseiru implementadór halo konstrusaun uma “Da Memória À Esperança” ba Benigna da Silva ho montante osan USD 8,110.75. Uma ne’e nudar parte ida husi implementasaun Mandatu Centro Chega! nian tuir Dekretu Lei 48/2016 mak atu tau-matan no apoiu Sobrevivente sira husi Violasaun Direitu Umanu ne’ebé akontese iha periodu1974-1999. Nune’e mos nudar programa prioridade Governu Konstitusional Oitavu nian ne’ebé hatur iha CNC nia responsabilidade atu fó tulun ba prezervasaun memória pasadu sira no kontinua promove direitu umanu no rekonsiliasaun.

Xefe Suku Leolima, Mariano de Almeida konsidera, uma “Da Memória À Esperança” ne’ebé Centro Chega! entrega ba sobrevivente ne’e, merese duni hetan uma ne’e, tanba iha tempu pasadu nia mos fo nia kontribuisaun ba luta ukun rasik-an.

Nia esplika, liuhosi programa sira ne’e bele ajuda sobrevivente ne’ebé vulneravel liu. Sobrevivente  hetan uma ne’e hanesan orgullu ida ba nia tanba governu bele konsidera. “Hau identifika iha suku Leolima ne’e sobrevivente hamutuk 18, maibé nia (Benigna) merese duni hetan uma ne’e no bele hakmaan nia sofrementu nomos hakbiit nia ekonomia.

Xefe Aldeia Dausur, Jose Lopez dehan, “hau sente programa ne’e di’ak tanba entrega ho di’ak no uma ne’e sobrevivente mak simu. Sobrevivente ne’e merese hetan duni uma ne’e tanba ema ne’e mos terus na’in iha ne’e duni. Nia iha istória pasadu iha duni. Hau nudar xefe aldeia ami agradese ba Centro Chega! tanba bele entrega uma ne’e”.

Xefe Aldeia hato’o “hau nia lia menon ba governu liu-liu Centro Chega! atu halo uma mos ba sira seluk tanba ema barak hetan problema hanesan. Hau nia hakarak ne’e kada periodu hau nia komunidade bele hetan”, lideransa komunitária sujere.

Reprezentante Administradór Munisipiu Ainaro, Manuel Ramos Pinto apresia programa Centro Chega! nian hodi halo uma “Da Memória À Esperança” ba sobrevivente sira no programa ida ne’e ajuda tebes servisu administrasaun munisipiu nian.

Durante ne’e governu liuhosi Administrasaun Estatal (MAE) halo UKL (Uma Kbiit La’ek) maibé uma ne’e lakobre hotu. Entaun, ho programa ne’e bele reforsa servisu administrasaun nian hodi hakmaan sobrevivente sira nia sofrementu.

“Nia merese duni hetan uma ida ne’e. Hau husu ba Centro Chega! sei iha programa ne’e, bele kontinua nafatin ba sira seluk tanba sira balun kbiit lato’o no balun sei moris susar liu no ajuda bele hakmaan sira nia moris”, nia agradese.

Enkuantu, Reprezentante Diretór Ezekutivu Centro Nasional Chega!I.P, Metodio Caetano Moniz esplika, valor ne’ebé mak jerasaun foun sira presiza hatutan hosi sobrevivente, Benigna da Silva mak valor abnegasaun no solidariedade.

Media Chega!




Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Alert: Chega! Area Protejidu!
X