Dili – (17 Jullu 2023), Vise Primeiru Ministru no Ministru Koordenadór Asuntu Desenvolvimentu Rural, Mariano Assanami Sabino Lopes nu’udar mós reprezentante Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão konsidera Centro Nacional Chega!I.P nu’udar elementu ida importante iha prosesu konstrusaun nasaun.
Deklarasaun ne’e hato’o iha serimonia aniversáriu Centro Chega!I.P nian ba dala-6, ho tema “Rekupera, Reforma no Reforsa”, ne’ebé hala’o iha edifisiu Centro Chega!I.P, Antigo Comarca Balide-Dili.
Vise Primeiru Ministru no Ministru Koordenadór Asuntu Desenvolvimentu Rural, Mariano Assanami Sabino Lopes hatutan, Centro Chega!I.P nu’udar elementu ida importante iha prosesu konstrusaun nasaun tanba, hatudu ita nia valor rezistensia ba jerasaun foun sira liu husi programa transmite istória pasadu ba estudante sira, halo prezervasaun sítiu istóriku, promove rekonsiliasaun, defende liberdade, paz, estabilidade no seluk-tan.
“Ho 6 anus Chega! nia ezistensia, Chega! mak hatudu ita nia identidade rezistensia valores, Chega! mos kontinua. Entaun Chega! elementu importante ida iha konstrusaun nasaun ne’ebé mak hatudu ita nia rezistensia ba jerasaun foun,” esplika Vise Primeiru Ministru no Ministru Koordenadór Assuntu Desenvolvimentu Rural, Mariano Assanami.
Tanba ne’e, joven sira tenke buka hatene lee ita nia istória pasadu, tanba ita nia istória pasadu mak fo forsa ba ita katak, ita tenke hakat ba oin, fo razaun ba ita, ita tenke halo duni ba povu ida ne’e.
“O bele sai Ministru ka o bele sai Deputadu ka, o nia partidu manan ka, la’os deit ida ne’e, partidu sira kaer estadu ne’e hanesan o nian, labele kaer Governu ne’e hanesan o nia partidu nian, maibé kaer hanesan ema hotu nian, kaer hanesan legadu ida katak, ohin ita iha estadu direitu demokratiku, tanba ema barak mate, ema barak luta no ema barak sakrifisiu,” nia subliña.
Iha fatin barak, nia esplika, sempre fo mensajen ba joven sira, ba arte ritual sira, ba arte marsial sira, ba desportu oin-oin, ba joven hotu-hotu, jerasaun kontinuadór, atu garante liberdade ba ema idak-idak, tanba ema idak-idak nia liberdade ne’e mak sosa ho Trezentus Mill pesoas mate.
Se o estraga ema nia liberdade, o lahalo ema lalivre tanba nia arte marsial ou arte ritual, tanba nia partidu politiku ne’ebé ke diferente, tanba o nia organizasaun ne’ebé difierente, mak o halo traisaun ba éroi sira tanba o lakontinua legadu valor sira ne’ebé iha.
Iha aspeitu ida ne’e governu konsidera nafatin apoiu no mantein Centro Chega!I.P, tenke halo servisu makas atu integra istória Timor-Leste ba iha Kurikulum Edukasaun, atu joven sira aprende katak Timor-Leste hetan ukun-an, asuwain lubuk ida sosa sira nia isin.
Ita tama ona ba tinan 6 ezistensia Chega! nian, “Chega! importante tebes-tebes ba Governu ida ne’e, ba estadu no ba nasaun ida ne’e. Ita iha konstrusaun aat importante konstrusaun ida primeiru, ita tenke hahu ho todan maibé ita tenke hakat mak konstrusaun ba paz”.
Iha konstrusaun ba paz, ita ko’alia rekonsiliasaun. Ita hatene vitima, ita hatene oinsa ita luta, oinsa ita sofre oin-oin, mate barak, maibé ita hakat ba oin, tanba defende direitu no liberdade, sira mate tanba futuru ida ne’e hakmatek. Timor-oan barak mate iha funu tanba jerasaun ida ne’e, sira lakoi ema seluk ukun tan, ema seluk halo tortura, ema seluk kastigu, ema seluk oho hanesan balada. Ne’e mak razaun eroi sira mate.
Ita tenke asegura prinsipiu no valor legadu sira ne’ebé heroi sira mate, ita tenke hakat ba oin atu servisu hamutuk, ita asegura sira nia jerasaun ikus ne’e nia moris. Maske nune’e lia loos nafatin lia loos, hatur nafatin iha ninia fatin nu’udar ita nia istória.
Ita ko’alia kona-ba konstrusaun estadu, ita hahu ho ita nia konstituisaun, ita forma instituisaun oin-oin iha laran, supra-estrutura, infra-estrutura ita forma atu duni estadu direitu demokratiku.
Ida seluk mak konstrusaun nasaun, valor prinsipiu sira ne’ebé mak ita halo, ita mehi, ita hanoin, durante tempu naruk, razaun ne’ebé ita defende. Ezistensia Chega! atu kontinua nafatin ida ne’e iha konstrusaun nasaun.
Konstrusaun nasaun ne’e mak diferente ho nasaun seluk, konstrusaun estadu dalaruma ita hanesan, se ita nia estadu semi prezidensialista, ita tenke banati tuir sistema ne’ebé sira pratika. Maibé konstrusaun nasaun ne’e diferente, ne’e mak hatudu ita nia identidade, hatudu ita ne’e se, oinsa ita la’o ba oin.
Media Chega!.
