Díli – (15 Maiu 2025), Centro Nacional Chega!I.P liu husi Divizaun Prezervasaun no Memórializasaun (DPM) realiza workshop simulasaun asesu dokumentu istóriku ne’ebé prezerva iha ninia arkivu ba Universitáriu na’in 80 husi Instituto São João de Brito (ISJB), Universidade Oriental Timor Lorosa’e (UNITAL), Universidade Dili (UNDIL) no Universidade da Paz (UNPAZ). Atividade ne’e realiza iha Salaun Konferensa Centro Chega!I.P, Antigo Comarca Balide.
Objetivu husi simulasaun ida ne’e, mak haklean estudante sira nia koñesimentu kona-ba dokumentu sira mak konserva hela iha Arkivu Chega!, promove sira nia abilidade oinsa uza dokumentu istóriku nu’udar rekursu primáriu ba peskiza, no mellora sira nia koñesimentu kona-ba prosedimentu asesu dokumentu istóriku iha Arkivu Chega!.
Atividade sira ne’ebé halo iha workshop ne’e mak aprezentasaun materia peskiza arkivistika, atividade Chega! Tour hodi lori estudante sira vizita ezibisaun sira iha Komarka Balide, estabelese grupu diskusaun entre estudante sira iha simulasaun peskiza arkivu tuir temátika nebe define ona, inklui jogu interativu sira hodi ajuda estudante sira bele kumprende liu tan prosedimentu asesu iha Arkivu Chega!
Iha abertura, Diretór Ezekutivu Centro Chega!I.P, Hugo Maria Fernandes, subliña pontus prinsipal kona-ba arkivu istóriku Centro Chega!I.P ne’ebé rejistadu mais 50 mil. No destaka pontus prinsipal kona-ba importansia arkivu iha kontextu justisa tranzitóriu, ne’ebé ko’alia kona-ba direitus atu hatene katak, atu fo hatene saida mak akontese iha pasadu liu husi ema nia testamuña no relatóriu sira. Arkivu mos sai evidensia prinsipal julgamentu tribunal sira no reparasaun ba vitima sira.
Arkivu iha kontextu justisa tranzitóriu ne’e importante tebes atu forma memória koletiva ba ema nia esperensia sira iha pasadu ba akontesimentu sira ne’ebé akontese husi tinan 1975-1999.
“Imi haree importansia husi arkivu istóriku ne’e ba nia utilidade oin-oin, ba iha forma lia los, nu’udar evidensia prosesu judisiariu. Entaun, importansia arkivu ne’e atu forma memória koletiva iha sosiedade”, Diretór argumenta.
Diretór Divizaun Prezervasaun no Memórializasaun (DPM), Yazalde Manaka Sávio, esplika kona-ba importansia husi atividade ne’e mak atu introduz koleksaun Arkivu istóriku Centro Chega! nian ba públiku liu-liu ba estudante sira atu bele hetan informasaun ne’ebé klaru, detalla no klean kona-ba arkivu sira ne’ebé mak prezerva iha Arkivu Centro Chega!I.P. Atu estimula estudante sira iha interese utiliza arkivu nu’udar fontes primaria ba traballu universidade no peskiza sientífiku sira. Nos mos motiva estudante sira halo leitura ba Arkivu iha Centro Chega!.
“Arkivu Centro Chega!I.P prezerva dokumentu sira kona-ba deklarasaun vitima sira nian iha periodu konflitu, kona-ba violasaun direitus umanus, no mos arkivu sira ne’ebé mak Centro Chega!I.P rekolla rasik husi peskiza. Tanbasa mak estudante no públiku presiza hatene arkivu husi Centro Chega!I.P tanba liu husi aprende istória mak ita bele harii futuru ne’ebé mak di’ak liu”, Diretór DPM akresenta.
Iha atividade nia rohan, Diretór DPM ho fiar metin katak, liu husi atividade ne’e estudante no públiku bele aprende istória, bele harii futuru ne’ebé mak di’ak liu signifika ema nia direitus umanus baziku sira tane a’as no harii sosiedade ida inkluzivu.
Media Chega!.