Centro Chega! ho Komite Orientadór 25 Selebra MoU Iha Aréa Peskiza Istória TL

224

Dili – Centro Nacional Chega!I.P ho Komite Orientadór 25 asina (selebra) ona nota entendementu no/ ka MoU (Memorandum of Understanding) iha aréa peskiza sientífika kona-ba istória Timor-Leste nian.

Tuir Diretór  Ezekutivu Centro Nacional Chega!I.P Hugo Maria Fernandes, asina nota entendementu entre Centro Chega! ho Komite Orientadór 25 ho objetivu atu halo peskiza ne’ebé foku ba istória Timor-Leste nian tanba istória ne’ebé hakerek seidauk kompletu.

“Iha Relatóriu Rekomendasaun Chega! seidauk kompletu komponente husi ita nia istória ne’e, temi oituan de’it”, dehan Diretór  Hugo liu husi konferénsia  imprensa ne’ebé hala’o iha edifísiu Centro Chega! Antigo Comarca, Balide, Dili, Tersa (28/09/2021).

Tanba instituisaun rua ne’e, mai ho nia kapasidade rekursu institusionál ne’ebé mak di’ak no mós iha rekursu umanu ne’ebé mak sufisiente atu bele fahe esperensia oinsa mak halo peskiza kona-ba ita nia pasadu liu husi aspeitu prezervasaun memória ba arkivu.

Centro Chega! mós iha dokumentu oin-oin hanesan arkivu kona-ba ema nia memória partisipasaun luta ba independensia tantu husi joven no organizasaun rezisténsia no mós komunidade internasionál nia envolvimentu ba Timor-Leste nia auto determinasaun.

Ita nia luta ba ukun rasik-an iha dimensaun oi-oin hanesan dimensaun polítika no dimensaun violasaun direitus umanus. Tanba ne’e liu husi parseria kooperasaun atu bele hametin liu tan kapasidade instituisaun rua hodi bele tulun malu dezenvolve hamutuk istória.

“Ida ne’e mak hau hanoin atu partilla, atu fahe ho Komite Orientadór 25 iha peskiza ne’ebé mak mais tematiku, mais sientífiku ne’ebé mak mai husi Komite Orientadór 25”, Hugo esplika.

Dadaun ne’e Centro Chega! mós halo hela peskiza tematiku ida kona-ba hamlaha, tanba ita hatene katak durante tinan 24 nia laran okupasaun Indonézia Timoroan barak mak mate tanba kauza husi hamlaha.

Prezidente Komite Orientadór 25, Constancio Pinto dehan, Komite Orientadór 25 hanesan instituisaun foun ida ne’ebé mak kria iha 2017 liu husi Rezolusaun Konsellu Ministru ho nia kna’ar mak hakerek istória partisipasaun rezisténsia juventude iha luta ba ukun rasik-an.

Partisipasaun juventude iha luta ba ukun rasik-an mai ho frente urbana, frente klandestina no mós frente diaspora. Ho istória ne’e mak Komite Orientadór 25 asina nota entendementu ho Centro Chega! halo parseria servisu hodi asesu ba dokumentu tanba Centro Chega! sai hanesan depozitoriu ida ba dadus ne’ebé mak komite presiza.

Tuir Komite Orientadór 25 nia haree katak, istória ne’ebé mak oras ne’e ema konta iha fatin hotu-hotu iha rohan de’it lakompletu no balun inventa mak barak tanba ne’e Komite Orientadór 25 mai ho intensaun atu hatur didi’ak istória iha nia fatin.

Metodolojia ne’ebé uza hodi rekolla dadus liu husi dokumentu istóriku sira no mós liu husi entrevista ba autor luta nain sira ne’ebé mak partisipa iha prosesu luta ba ukun rasik-an. Nune’e, razaun prinsipál hodi hakerek istória atu tau iha kurikulum edukasaun tanba agora dadaun kurikulum edukasaun laiha istória libertasaun nasionál.

Entertantu, Centro Nacional Chega! I.P (Centro Chega!) nu’udar Institutu Públiku ida ne’ebé  estabelese ho Dekretu Lei no. 48/2016 no tutela diretamente ba Primeiru-Ministru. Centro Chega! nia vizaun mak: “Sosiedade ida ne’ebé inkluzivu, la repete istória pasadu nian hodi promove direitu no valór umanu”. Centro Chega! nia misaun mak: “Harii sentru póz-konflitu ne’ebé prezerva memória pasadu nian hodi promove direitu no valór umanu no harii parseria Nasionál no Internasionál hodi reforsa rede servisu sira atu implementa rekomendasaun sira husi Relatóriu Finál Comissão de Acolhimento, Verdade e Reconciliação (CAVR)- Chega! no Comissão da Verdade e Amizade (CVA) – Per Memoriam Ad Spem, sira ne’ebé relevante”.

Instituisaun publiku ne’e harii hodi promove implementasaun rekomendasaun sira CAVR nian mak relativa ho institusionalizasaun memória no promosaun direitus humanus liuhosi edukasaun no formasaun, no solidariedade ho sobrevivente mukit liu relasiona ho violasaun direitus humanus, nu’udar mós rekomendasuan komum CAVR no CVA kona-ba konstrusaun sentru ba memória, peskiza no aprendizajen.




Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Alert: Chega! Area Protejidu!
X