Dili – Estudante eskola Ensinu Baziku Filial (EBF) No. 2 Bebonuk hamutuk na’in 54 hala’o atividade vizita ka tour iha Antigu Comarca Balide-Dili atúal Centro Chega! hodi haree istória pasadu luta povu Timor-Leste nian ba luta ukun rasik-an.
Estudante hirak ne’e, mesak ho idade kiik, maibé sira iha interese boot hodi haree istória pasadu tanba istória importante. Estudante sira nia prezensa iha Chega! komesa dadersan tuku 8:30 sira forma ona iha odamata no tuku 9:00 sira tama ba laran lori lapizeira no kadernu iha liman hodi hakerek istória. Iha vizita ne’e, estudante sira haree kada ezibisaun iha Centro Chega!.
Ezibisaun sira mak hanesan, ezibisaun kona-ba prizaun no prizoneiru politiku, ezibisaun akontesimentu 1974-1999, ezibisaun auto determinasaun, ezibisaun apoiu komunidade internasional, ezibisaun direitus umanus, sala arkivu no sela nakukun.
Hafoin remata vizita, Estudante, Jacinto Francisco X. Saldanha hato’o sentimentu kontente tanba bele vizita fatin istóriku Antigu Comarca Balide hodi haree istória pasadu nomós sente triste tanba haree imajen sira kona-ba torturasaun no detensaun inklui haree sela nakukun.
“Ha’u sente triste tanba maluk barak mak hetan kanek, ran barak, lahan tanba loron-loron sira kastigu de’it iha sela laran,” dehan Jacinto ba Media Chega! iha Antigu Comarca Balide-Dili, kuarta-feira, (28 /09/ 2022).
Liuhusi vizita ne’e sai lisaun ida ba sira aprende istória pasadu no konsidera istória pasadu importante, presiza aprende beibeik atu nune’e labele haluha. Nia mós ba maluk estudante sira karik iha tempu bele mai haree istória pasadu iha Antigu Comarca Balide.
“Hau sente kontente tanba haree no aprende istória uluk. Hau sente istória ne’e importante tanba uluk ita nia avo sira mak halo no presiza ita aprende istória. Husi visita ne’e hau sente bele hatene oituan istória,” Jacinto tenik.
Iha fatin hanesan, Estudante, Lourenço Borges do Santos reforsa, sente kontente tanba bele haree istória inan aman sira nia ne’ebé uluk luta ba ukun rasik-an. Hanesan estudante tenke aprende istória pasadu. Buat ne’ebé nia aprende durante vizita ne’e mak istória luta ba ukun rasik-an.
“Hau Sente kontente tanba mai hare’e heroi sira uluk luta ba ita-nia rai ida ne’e. Ami sente kontente husi vizita ne’e. Hau aprende husi istória kona-ba heroi sira iha tempu uluk. Istória ne’e importante tebes mai ami, tanba uluk avo no tiun sira mak luta ba rai ne’e,” Lourenço informa.
Alende ne’e, Profesor, Abilio de Jesus Garçia esplika, objetivu lori estudante mai vizita Antigu Comarca Balide tanba hakarak lori estudante sira hodi aprende istória. Tanba vizita istóriku ida ne’e liga ba materia estudo do meio.
“Hau iha responsabilidade moral tomak ba estudante sira. Antes sira atu finaliza sira nia estudu iha Novembru sira halo vizita iha relasaun kona-ba lisaun estudo do meio ne’ebe relasaun ho istória,” nia informa.
Iha vizita ne’e, nia dehan, “labarik infansia, otas kiik sira aprende ne’e bainhira sira hare istória ho matan rasik ne’e, sira grava lalais. Maibé sira haluha lalais bainhira sira le’e ka leitura de’it. Mais sira mai haree, sira lee, sira bele konta. Entaun istória ne’e la’os buat maten ida, maibé istória ne’e buat moris ida no kontinuidade”.
Rekomendasaun ba Centro Chega! tenke fo espasu ba ezibisaun, atu nune’e sasan sira ne’ebé seidauk rekolla hotu bele lori mai tau iha fatin ne’e. Rekomenda nafatin Chega! atu kontinua kria fatin ne’ebé apropriadu hodi halo promosaun ba istória nune’e bele sai fatin turistíku ba istória.
Media Chega!